تغییرات ژئوپلیتیک در عراق و تحول در راهبرد سیاست خارجی ایران

نویسنده

استادیار روابط بین‌الملل پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

چکیده

حمله امریکا به عراق در سال 2003 و فروپاشی رژیم بعث از مهمترین تغییرات در محیط پیرامونی جمهوری اسلامی ایران در طول دهه های اخیر بوده است. این تحول باعث ایجاد تغییرات ژئوپلیتیک مهمی در این کشور شد که از منظر رهبران سیاسی و مجریان سیاست خارجی ایران به عنوان فرصتی راهبردی نگریسته شد. هدف این مقاله بررسی تاثیر این تغییرات بر راهبرد سیاست خارجی ایران در عراق است. در حالی که شکل گیری روند سیاسی دموکراتیک، حضور امریکا در عراق، فدرالیسم کردی و تشدید افراط گرایی و تروریسم به عنوان اصلی ترین ویژگیهای عراق پس از صدام بوده است در این نوشتار استدلال می شود که ایران پس از اتخاذ راهبردهای موقتی بی طرفی مثبت و انتظار و احتیاط به سمت راهبرد توسعه نفوذ و گسترش روابط حرکت کرده است. راهبردی که هدف آن افزایش اثرگذاری بر تحولات محیط پیرامونی و ممانعت از تبدیل شدن دوباره عراق به تهدیدی برای امنیت ملی کشور است. در این چهارچوب ضمن اشاره به ابعاد این راهبرد به بررسی متغیرهای میانجی اثرگذار در اتخاذ این راهبرد، پرداخته شده است.

کلیدواژه‌ها


اسدی، علی اکبر (1391)، «تحول جایگاه سیاسی و نقش کردها در خاورمیانه پس از جنگ سرد»، فصلنامه مطالعات راهبردی جهان اسلام، شماره 49، بهار .
اسدی، علی اکبر(1393)، «ایران و امریکا در عراق: تنوع کنش‌ها»، فصلنامه روابط خارجی، سال ششم، شماره چهارم، زمستان.
بشیر، حسن (1388)، «گفتمان خاورمیانه‌ای جمهوری اسلامی ایران»، دانش سیاسی، سال پنجم، شماره اول، بهار و تابستان.
ترکان، اکبر و حامد فرنام(1391)، «مدیریت منابع نفتی و تامین مالی پروژه‌های نفتی»، گزارش راهبردی، شماره ١٥٦، معاونت پژوهش‌های اقتصادی مرکز تحقیقات استراتژیک، مهر ماه.
توکلی، یعقوب و دیگران(1392)، «روابط ایران و عراق پس از صدام؛ فرصتها و چالشها»، فصلنامه علمی- پژوهشی پژوهشهای انقلاب اسلامی، سال دوم، شماره 5، تابستان.
 دهقانی فیروزآبادی، ‌ جلال(1388)، سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها ( سمت).
فرجی‌راد، عبدالرضا (1384)، «ژئوپلیتیک جدید عراق و تأثیر آن بر منافع و امنیت جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه ژئوپلیتیک، ویژه نامه، زمستان .
کاظمی قمی، حسن (1388)، «روابط مستحکم ایران و عراق خدشه‌ناپذیر است»، ( ٢١/١١/٨٨)، قابل دسترسی در: http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=8811210073
کاظمی قمی، حسن (1389)، «عراق: تهدید یا فرصتی برای ایران؟»، مصاجبه با صادق جوکار، (٩دی ١٣٨٩)، قابل دسترسی در: http://peace-ipsc.org/fa/
 
Ehteshami, Anoushiravan (2003), Iran-Iraq Relations after Saddam, The Washington Quarterly, 26:4, AUTUMN. 
HAJI-YOUSEFI, AMIR M(2006), EVALUATION OF IRAN`S FOREIGN POLICY IN IRAQ, UNISCI DISCUSSION PAPERS, N 10, January.
Ibish, Hussein(2018), The Power of Positive Diplomacy:  Saudi Outreach in Iraq since 2014, Arab Gulf States Institute in Washington, April 19.
nasr, vali (2007),The Shia Revival: How Conflicts within Islam Will Shape the Future, Norton & Company; Reprint edition.
Schwartz, Michael(2006), IRANIAN IRONIES: UNINTENDED FOREIGN POLICY CONSEQUENCES OF THE WAR IN IRAQ,  Paper presented at the annual meeting of the American Sociological Association, Montreal Convention Center, Montreal, Quebec, Canada, Aug 10, available at:
       http://www.allacademic.com/meta/p102707_index.html
Turunc, Hasan (2012), Turkey's global strategy: Turkey and Iraq, THE LONDON SCHOOL OF ECONOMIC AND POLITICAL SCIENCE REPORT, May.