امنیت ملی: مفهوم، تئوری، و عمل

نویسنده

دانشیار گروه روابط بین‌الملل پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

چکیده

اگرچه در برداشت عمومی معمولاً امنیت مفهوم ساده و قابل فهمی تلقی می‌شود، اما بررسی علمی آن در قالب یک دیسیپلین مشخص با مسایل پیچیده‌ای همراه است. ذهنی بودن، نسبی بودن، سیالیت، و از نظر مصداقی پهناور بودن از ویژگی‌هایی است که طبیعتاً تجزیه و تحلیل قاعده‌مند مفهوم امنیت را دشوار می‌سازد. در مورد مفهوم خاص امنیت ملی، تاکنون مکاتب فکری مختلفی شکل گرفته‌اند که هریک از زوایای خاصی به بررسی مفهوم امنیت ملی پرداخته است. از رویکرد محدود و تنگ‌نظرانه رئالیسم گرفته تا رویکرد موسع مکتب کپنهاک، و مکاتب ذهنی‌گرا و ریزبین پست‌پوزیتیویسم هر کدام به تبع معرفت‌شناسی، هستی‌شناسی، و روش‌شناسی خاصشان، تعاریفی از مفهوم امنیت ملی ارائه داده و به تبع آن موضوعات، راههای دستیابی، و اهداف مشخصی را برای امنیت ملی در نظر می‌گیرند. از سوی دیگر، برای تدوین و اجرای یک سیاست امنیتی جامع‌الاطراف لازم است تأثیرات کوتاه‌مدت و بلندمدت متغیرها و شرایط متعدد سیاسی، اقتصادی، اجتماعی-فرهنگی، و غیره در نظر گرفته شوند. اهمیت این موضوع به خصوص در کشورهای توسعه‌نیافته که با شرایط ناامن‌کننده بیشتری مواجهند، بیشتر است.

کلیدواژه‌ها


آزر، ادوارد ای. و چونگ این مون (1388) «به سوی اندیشه بدیل» ادوارد ای. آزر و چونگ این مون، تدوین، امنیت ملی در جهان سوم، ترجمه پژوهشکده مطالعات راهبردی، چاپ دوم.
بوزان، باری (1378) مردم، دولت‌ها، و هراس، ترجمه پژوهشکده مطالعات راهبردی، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
بوزان، باری (1388) «مردم، دولت‌ها و هراس: مشکلات امنیت ملی در جهان سوم» ادوارد ای. آزر و چونگ این مون، تدوین، امنیت ملی در جهان سوم، ترجمه پژوهشکده مطالعات راهبردی، چاپ دوم.
تریف، تری و دیگران (1381) «روابط بین‌الملل و مطالعات امنیت ملی» اصغر افتخاری، تدوین و ترجمه، مراحل بنیادین اندیشه در مطالعات امنیت ملی، تهران: پژوهشکده، مطالعات راهبردی.
تریف، تری و دیگران (1383) مطالعاتی امنیتی نوین، ترجمه علیرضا طیب و وحید بزرگی، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
سیف‌زاده، حسین (1383) معمای امنیت و چالش‌های جدید غرب، تهران: وزارت امور خارجه، دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
شولتز، ریچارد اچ. (1381) «مطالعات امنیت ملی قبل از جنگ سرد» اصغر افتخاری، تدوین و ترجمه، مراحل بنیادین اندیشه در مطالعات امنیت ملی، تهران: پژوهشکده، مطالعات راهبردی.
شیهان، مایکل (1388) امنیت بین‌الملل، ترجمه سید جلال دهقانی فیروزآبادی، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
لانتیس، جفری اس. (1383) «فرهنگ استراتژیک و سیاست امنیت ملی» ترجمه عبداله قنبرلو، گزارش تحقیقاتی پژوهشکده مطالعات راهبردی.
مشیرزاده، حمیرا (1384) تحول در نظریه‌های روابط بین‌الملل، تهران: سمت.
مک‌کین‌لای، رابرت دی. و ریچارد لیتل (1380) امنیت جهانی؛ رویکردها و نظریه‌ها، ترجمه اصغر افتخاری، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
مک‌لارن، آر. دی. (1388) «مدیریت امنیت ملی: تجربه آمریکا و درس‌هایی برای دول جهان سوم» ادوارد ای. آزر و چونگ این مون، تدوین، امنیت ملی در جهان سوم، ترجمه پژوهشکده مطالعات راهبردی، چاپ دوم.
هان، اس. پارک و کیونگ ا. پارک (1388) «ایدئولوژی و امنیت خودکفایی در چین و کره شمالی» ادوارد ای. آزر و چونگ این مون، تدوین، امنیت ملی در جهان سوم، ترجمه پژوهشکده مطالعات راهبردی، چاپ دوم.
ونت، الکساندر (1384) نظریه اجتماعی سیاست بین‌الملل، ترجمه حمیرا مشیرزاده، تهران: وزارت امور خارجه، دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی.
 
Booth, Ken (1991) "Security and Emancipation" Review of International Studies, Vol. 17, No. 4.
Campbell, David (1992) Writing Security: United States Foreign Policy and the Politics of Identity, Minneapolis: University of Minnesota.
Gaddis, John Lewis (1982) Strategies of Containment: A Critical Appraisal of Postwar American National Security Policy, Oxford: Oxford University Press.
Mesjasz, Czeslaw (2004) "Security as an Analytical Concept" A paper presented at the 5th Pan-European Conference on International Relations, Hague, ( 9-11 September 2004), Retrieved April 20, 2012, from: www.afes-press.de/pdf/Hague/Mesjasz_Security_concept.pdf.
Schultz Charles L. (1973) "The Economic Content of National Security Policy" Foreign Affairs, Vol. 51, No. 3.
Shaw, Martin (1994) Global Society and International Relations, Cambridge: Polity.
Wolfers, Arnold (1962) Discord and Collaboration: Essays on International Politics, Baltimore: The Johns Hopkins Press.