عراق منسجم و امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران

نویسنده

دانش‌آموخته دکتری روابط بین‌الملل دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

ج.ا ایران به دلیل موقعیت خاص ژئوپلیتیک و داشتن نظامی شیعه محور در وضعیتی قرار دارد که هم‌زمان تحولات و تحرکات در محیط پیرامونی‌اش می‌تواند بیشترین تأثیر بر امنیت ملی آن داشته باشد. در این میان، از آن‌جایی‌که عراق با اهمیت‌ترین کشور در بین کشورهای منطقه و جهان درتمام زمینه‌های سیاسی، امنیتی، اقتصادی، اجتماعی و غیره برای ج.ا. ایران محسوب می‌شود، لذا آینده این کشور می‌تواند به عنوان اصلی‌ترین موضوع سیاست خارجی و امنیتی ایران باشد. بنابراین، هدف از این پژوهش بررسی این مسأله است که انسجام عراق (به عنوان یکی از گزینه‌های متصور عراق آینده) در چه صورتی می‌تواند بر امنیت ملی ج.ا.ایران تأثیر بگذارد؟ برای سنجش این موضوع از لحاظ نظری، از رهیافت ترکیبی امنیت ملی لی‌نور جی مارتین بهره گرفته شده و از لحاظ روشی، برای فهم رابطه بین متغیرها، از روش علّی، استفاده شده است. یافته‌های این پژوهش نشان می­دهد، عراق منسجم در حالتی که تکثرگرایی کنونی بر آن حاکم باشد، کمترین تهدیدات و بیشترین فرصت‌ها را برای امنیت ملی ایران دارد؛ اما تشدید قوم‌گرایی عربی در عراق منسجم بیانگر بروز تهدیدات نوینی برای امنیت ملی ایران و ظهور مجدد عراق به عنوان بازیگری تهدیدگر برای ج.ا. ایران خواهد بود.

کلیدواژه‌ها


«رده‌‎بندی قدرت‎های نظامی جهان؛ ایران بالاتر از رژیم صهیونیستی و عربستان»، 9 اردیبهشت 1397، وبسایت شبکه العالم: http://fa.alalam.ir/news/3526951، (20 مرداد 1397).
اسدی، علی‌اکبر (1393). روند دولت- ملت‌سازی در عراق جدید و امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران، تهران: مؤسسه مطالعات اندیشه‌سازان نور، چاپ دوم.
بختیاری، حسین و صالح‌نیا، علی (1397). « اولویت‌بندی تهدیدات امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران با روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP)»، فصلنامه مطالعات راهبردی سیاستگذاری عمومی، دوره 8، شماره 27، تابستان 97، صص 277-255.
پورسعید، فرزاد (1390). «برآورد استراتژیک عراق آینده»، در چشم انداز عراق آینده؛ بررسی روندهای داخلی و خارجی، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
جعفری ولدانی، اصغر (1370). بررسی تاریخی اختلافات مرزی ایران و عراق، تهران: دفتر  مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه، چاپ دوم.
خسروی، غلامرضا (1390). «مؤلفه‌های داخلی پایدار و مؤثر بر سیاست خارجی عراق جدید» در چشم انداز عراق آینده؛ بررسی روندهای داخلی و خارجی، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
درویشی، فرهاد و دیگران (1378). ریشه‌های تهاجم، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی.
قاسمی، محمدعلی (1390). «بازیگران مؤثر بر عراق آینده: منافع و سناریوها» در چشم انداز عراق آینده؛ بررسی روندهای داخلی و خارجی، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
کریمیان، کامیل (1390). «بحران ملت‌سازی در عراق و آغاز جنگ هشت ساله»، در کتاب جنگ ایران و عراق؛ ریشه‌ها و علل وقوع (مجموعه مقالات)، تهران: مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، چاپ سوم.
کمپ، جفری و هارکاوی، رابرت(1383). جغرافیای استراتژیک خاورمیانه،ج اول، پیشینه، مفاهیم و مسایل، ترجمه سید مهدی حسینی متین، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
کوهستانی‌نژاد، مسعود (1390). «ملاحظاتی درباره ریشه‌های جنگ هشت ساله»، در جنگ ایران و عراق؛ ریشه‌ها و علل وقوع (مجموعه مقالات)، تهران: مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، چاپ سوم.
لوسیانی، جیاکومو (1396). «نفت و اقتصاد سیاسی خاورمیانه در روابط بین‌الملل خاورمیانه»، ترجمه محمدزمان راستگو، در کتاب روابط بین‌المللی خاورمیانه، ویراسته‌ی لوئیس فاست، تهران: انتشارات وزارت امور خارجه، چاپ چهارم.
مارتین، لی‌نور جی. (1389). چهره‌ی جدید امنیت خاورمیانه، ترجمه قدیر نصری، تهران: پژوهشکده‌ی مطالعات راهبردی و انتشارات دانشگاه امام صادق(ع) .
منتظران، جاوید و قربانی، سعید (1396). «سناریوهای پیشِ روی آینده‌ی عراق و تحلیل دورنمای حقوقی، بین‌المللی و امنیتی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه مطالعات راهبردی سیاست‌گذاری عمومی(علمی- پژوهشی)، دوره 7، شماره 24، پاییز، صص89-71.
نجم‌آبادی، فرخ (1392). «خط مشی حکومت و فرگشت صنعت نفت ایران» در کتاب مرجع سیاست نفت، ترجمه علیرضا طیّب، تهران: مؤسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر تهران.
هینبوش، ریموند (1396). «سیاست هویت در روابط بین‌الملل خاورمیانه»، ترجمه روح الله سلطانیان و عادل شیبانی، در کتاب روابط بین‌المللی خاورمیانه، ویراسته‌ی لوئیس فاست، تهران: انتشارات وزارت امور خارجه، چاپ چهارم.
یزدان فام، محمود (1390). «چشم انداز مناسبات نظامی- امنیتی عراق و آمریکا» در چشم انداز عراق آینده؛ بررسی روندهای داخلی و خارجی، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
 
Farzanegan, Mohammad Reza (2011). “Oil Revenue Shocks and Government Spending Behavior in Iran”, Energy Economics, 33, issue 6, p. 1055-1069.
U.s Energy Information administration (2014). Iran, U.s Energy Information administration,30January, from: http://www.eia.gov/countries/cab.cfm?fips=QA, (accessed on August 20, 2015).
“2018 Military Strength Ranking” (2018). globalfirepower, from: https://www.globalfirepower.com/countries-listing.asp, (accessed on August 11, 2018).
Keck, Zachary (2015). “5 Iranian Weapons of War America Should Fear”, the national interest, from: https://nationalinterest.org/feature/5-iranian-weapons-war-america-should-fear-12092, (accessed on August 20, 2018)